Để việc dịch thuật được thuận lợi, người biên dịch cần nắm rõ một số phương pháp dịch phổ biến sau.
Một số phương pháp dịch thuật phổ biến
1. Phương pháp dịch giao tiếp
Theo Newmark (1995), trong phương pháp dịch giao tiếp người dịch có quyền sửa hoặc cải thiện tính logic trong giao tiếp; thay thế những từ chưa tinh tế; không dịch những từ khó hiểu; loại bỏ những chỗ lặp lại; những chỗ còn mơ hồ chưa rõ ràng; hay làm rõ các biệt ngữ.
2. Phương pháp dịch chuyển
Theo Newmark (1981), phương pháp dịch chuyển là quá trình chuyển từ gốc của ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích và từ đó trở thành từ “vay mượn”. Nghĩa là, trong khi dịch người dịch phải quyết định liệu có chuyển hay không chuyển một từ mà không phổ biến ở ngôn ngữ đích. Nói chung, những sản phẩm văn hóa, những khái niệm nên được dịch chuyển để tôn trọng đặc thù văn hóa dân tộc của ngôn ngữ nguồn. Có hai cách sử dụng từ ‘vay mượn”. Thứ nhất, người dịch liên ngôn có thể sử dụng những từ vay mượn trực tiếp từ ngôn ngữ nguồn mà không cần giải thích. Chẳng hạn, email, fax, hotline, hot girl, photocopy, fast food…
Thứ hai, sử dụng từ “vay mượn” kèm theo lời giải thích. Một số từ vay mượn có khái niệm mới hoặc không phổ biến trong ngôn ngữ đích và vì vậy lời giải thích là cần thiết khi chúng xuất hiện lần đầu tiên. Chẳng hạn, từ supper- bữa ăn nhẹ của người Anh, từ pudding- một loại bánh làm bằng bột mì với mỡ và trứng, làm chín bằng cách nướng, luộc hoặc hấp (bánh pudding)- loại bánh này không quen thuộc với người Việt Nam. Từ ice hockey- môn thể thao đặc trưng của người Anh (khúc côn cầu) hay từ baseball- môn thể thao phổ biến ở Mĩ chơi bằng một cái gậy và một quả bóng, gồm hai đội với chín cầu thủ trên một sân có bốn góc (bóng chày)
3. Phương pháp dịch sát nghĩa
Để có thể hiểu sâu hơn về phương pháp này chúng ta hãy tìm hiểu quan điểm của Newmark (1995). Theo ông, dịch sát nghĩa là chuyển ngữ pháp, trật tự từ và nghĩa của ngữ nguồn sang ngữ đích. Phương pháp dịch sát đa dạng từ cấp độ từ sang từ, mệnh đề sang mệnh đề, câu sang câu, v.v… Với quan điểm này, người dịch liên ngôn không chỉ là người truyền tin mà còn là đồng tác giả của văn bản ngữ đích .
4. Phương pháp dịch loại bỏ
Theo Baker (1992), nếu nghĩa được truyền đạt bởi một từ hoặc một cụm từ không quan trọng trong việc phát triển văn bản hay phải giải thích dài dòng, thì người dịch có thể loại bỏ từ hoặc cụm từ đó. Chẳng hạn, từ ‘of’ khi dịch sang tiếng Việt có thể được loại bỏ trong trường hợp sau: “the case notions comprise a set of universal” (vai nghĩa gồm một tập hợp khái niệm phổ quát – không dịch vai nghĩa gồm một tập hợp khái niệm của phổ quát), từ ‘with’ trong câu “deep blue ceramic jar, painted with flowers” (âu gốm hoa lam, được vẽ hoa mai dây- không dịch âu gốm hoa lam được vẽ với hoa mai dây ). Ngoài ra, thì (tenses) trong tiếng Anh là một phạm trù ngữ pháp nên khi nói về một điều gì đó xảy ra trong quá khứ, người Anh không những để động từ đó ở thì quá khứ mà còn kèm theo một trạng từ chỉ thời gian trong quá khứ như câu sau: “ She went to bed at eleven p.m yesterday”. Trong khi đó thì trong tiếng Việt không phải là phạm trù ngữ pháp nên khi dịch câu này sang tiếng Việt người dịch liên ngôn chỉ cần dịch “Hôm qua con bé đi ngủ lúc 11h” không dịch “hôm qua con bé đã đi ngủ lúc 11h”
Kết luận:
Hoạt động dịch thuật đang phát triển rất mạnh mẽ trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Nó giúp chúng ta thành công hơn trong giao lưu và hội nhập quốc tế. Trong quá trình dịch thuật, người dịch liên ngôn luôn phải đối chiếu để tìm ra những điểm tương đồng, dị biệt, sự lưỡng nghĩa, những ‘gu’ sử dụng từ ngữ giữa ngữ nguồn và ngữ đích để từ đó chọn được cách dịch tương đương nhất, thỏa đáng nhất. Ngoài ra, cần chú ý tới mục đích của mỗi bản dịch để có những phương pháp dịch phù hợp.
