Năm 1999, theo quyết định của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), ngày 21/2 được chọn là Ngày quốc tế tiếng mẹ đẻ nhằm nâng cao nhận thức rõ rệt về tầm quan trọng của sự phong phú, đa dạng về ngôn ngữ.
Lịch sử của ngày này bắt nguồn từ sự kiện: Vào 21/2/1952 ở Dhaka, thủ phủ của Bangladesh (khi đó là Đông Pakistan), cảnh sát đã xả súng vào đoàn sinh viên đang tuần hành yêu cầu nhà cầm quyền công nhận tiếng Bengal là ngôn ngữ chính thức, làm 4 người thiệt mạng. Sự kiện này làm dấy lên phong trào phản đối dữ dội trên cả nước, kết quả đã buộc nhà cầm quyền phải công nhận tiếng Bengal (ngang với tiếng Urdu).
Ngày 16/5/2007, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã “yêu cầu các nước thành viên và Ban Thư ký thúc đẩy việc bảo tồn và bảo vệ tất cả các ngôn ngữ được nói bởi các dân tộc trên toàn thế giới”. Cũng với nghị quyết này, Liên hợp quốc đã tuyên bố năm 2008 là Năm ngôn ngữ quốc tế, nhằm thúc đẩy sự thống nhất trong sự đa dạng và sự hiểu biết quốc tế nhờ đa ngôn ngữ và đa văn hóa.
Ngày quốc tế tiếng mẹ đẻ được kỷ niệm hàng năm kể từ năm 2000 ở khắp nơi trên thế giới, nhằm thúc đẩy sự đa dạng ngôn ngữ và văn hóa cũng như đa ngôn ngữ. Ngôn ngữ là công cụ mạnh mẽ nhất để bảo tồn và phát triển di sản vật thể và phi vật thể của chúng ta. Tất cả mọi thứ được thực hiện để thúc đẩy việc phổ biến tiếng mẹ đẻ không chỉ nhằm khuyến khích sự đa dạng về ngôn ngữ và giáo dục đa ngôn ngữ, mà còn nâng cao nhận thức về các truyền thống ngôn ngữ và văn hóa trên toàn thế giới, truyền cảm hứng cho tinh thần đoàn kết dựa trên sự hiểu biết, khoan dung và đối thoại.
Phù hợp với mục tiêu 4 của Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030, chủ đề của Ngày quốc tế tiếng mẹ đẻ năm 2016 được UNESCO lựa chọn là: “Giáo dục có chất lượng, ngôn ngữ giảng dạy và kết quả học tập” nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục có chất lượng và việc học tập các ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng mẹ đẻ, ngay từ những năm giảng dạy đầu tiên. Điều này có tầm quan trọng đặc biệt đối với các dân tộc thiểu số, những người dân bản địa và người dân nông thôn, cũng như các trẻ em gái và phụ nữ. Ngày kỷ niệm năm nay cũng khuyến khích chất lượng giảng dạy và các kết quả học tập bằng cách tập trung vào sự hiểu biết và sáng tạo hơn là ghi nhớ và lặp lại.
Ngôn ngữ và đa dạng văn hóa
Các loại ngôn ngữ chính là những công cụ mạnh mẽ nhất để bảo tồn và phát triển di sản vật thể và phi vật thể của chúng ta. Tất cả những gì được thực hiện để thúc đẩy sự phổ biến các ngôn ngữ mẹ đẻ không chỉ nhằm khuyến khích sự đa dạng về ngôn ngữ và giáo dục đa ngôn ngữ mà còn để nâng cao nhận thức về các truyền thống ngôn ngữ và văn hóa trên khắp thế giới và truyền đi tinh thần đoàn kết dựa trên sự khoan dung, sự hiểu biết và đối thoại.
Ngôn ngữ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phát triển bởi nó bảo đảm sự đa dạng về văn hóa và giúp các nền văn hóa có thể giao thoa, trao đổi với nhau. Ngôn ngữ cũng giúp tăng cường hợp tác, xây dựng xã hội tri thức toàn diện, bảo tồn các di sản văn hóa và tạo điều kiện tiếp cận với một nền giáo dục có chất lượng cho mọi người. Mỗi tiếng nói đều là nguồn ngữ nghĩa độc đáo để hiểu, viết và mô tả thực tế thế giới. Tiếng mẹ đẻ cùng với sự đa dạng của ngôn ngữ có ý nghĩa quan trọng để xác định bản sắc của các cá nhân như là nguồn sáng tạo và phương tiện để biểu hiện văn hóa, bảo đảm sự phát triển lành mạnh của xã hội.
Tuy nhiên, theo UNESCO, trong số khoảng 7.000 ngôn ngữ được nói trên thế giới, hơn 50% ngôn ngữ có khả năng bị tuyệt chủng trong vòng một vài thế hệ tới, 96% được nói bởi chỉ có 4% dân số thế giới. Chỉ có vài trăm ngôn ngữ đang thực sự có giá trị trong hệ thống giáo dục và trong các lĩnh vực công cộng và chưa đầy 100 ngôn ngữ được sử dụng trong thế giới kỹ thuật số.
Trong thông điệp gửi đi nhân Ngày quốc tế tiếng mẹ đẻ năm nay (21/2/2016), bà Irina Bokova, Tổng Giám đốc tổ chức UNESCO khẳng định chủ đề của ngày kỷ niệm năm nay được lựa chọn: “Giáo dục có chất lượng, ngôn ngữ giảng dạy và kết quả học tập” nhấn mạnh tầm quan trọng của các ngôn ngữ mẹ đẻ trong quá trình phát triển một nền giáo dục có chất lượng và đa dạng ngôn ngữ nhằm thực hiện Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030.
Theo bà Irina Bokova, với Mục tiêu phát triển bền vững thứ 4, Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030 tập trung vào một nền giáo dục có chất lượng và việc học tập trong suốt cuộc đời của tất cả mọi người, để mỗi phụ nữ và nam giới đều có thể có được những kỹ năng, hiểu biết và các giá trị cho phép họ được tham gia đầy đủ vào xã hội. Khía cạnh này, đặc biệt có vai trò quan trọng đối với các phụ nữ và trẻ em gái, cũng như đối với những người dân bản địa, dân tộc thiểu số và người dân nông thôn, là một phần trong Khuôn khổ hành động Giáo dục năm 2030 của UNESCO. Được thiết kế như một lộ trình cho việc thực hiện Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030, khuôn khổ hành động này khuyến khích sự tôn trọng đầy đủ việc sử dụng tiếng mẹ đẻ trong quá trình giảng dạy và học tập, cũng như thúc đẩy và bảo tồn đa dạng ngôn ngữ.
Tổng Giám đốc UNESCO nhấn mạnh: Đa ngôn ngữ là điều cần thiết để thúc đẩy các mục tiêu, cũng là điều cần thiết cho sự thành công của toàn bộ Chương trình Phát triển bền vững vào năm 2030, đặc biệt liên quan đến sự tăng trưởng, việc làm và sức khỏe, cũng như việc thiết lập các mô hình tiêu thụ và sản xuất bền vững và biến đổi khí hậu. “Là một phần của một phương pháp tiếp cận đa ngôn ngữ, tiếng mẹ đẻ là những thành phần thiết yếu của một nền giáo dục có chất lượng, và chính là nền tảng cho việc trao quyền cho các cá nhân và xã hội. Chúng ta phải nhận ra và nuôi dưỡng sức mạnh này, để không để lại bất cứ ai ở ngoài lề xã hội và xây dựng một tương lai công bằng và bền vững hơn cho tất cả mọi người” – bà Irina Bokova nêu rõ.
Sưu tầm
